نقش داروساز در زنجیره درمانی بیماران

آیا می دانید زنجیره درمانی شما به پزشک ختم نشده و دکتر داروساز می تواند نقش مهمی را در این فرایند ایفا کند؟
داروسازي یکی از رشته های علوم پزشكي است كه در آن شناخت داروها، ساخت اشکال دارویی، بررسي اثرات دارو در بدن و درمان بیماری ها و.... آموزش داده می شود. در واقع این رشته ارتباط تنگاتنگی با صنعت، پزشکی، بیماران و جامعه برقرار می کند. داروسازی در سطوح تخصصی گوناگونی نیز قابل تحصیل است. داروسازان در داروخانه ها، بیمارستانها، کارخانجات داروسازی، شرکت های پخش دارویی، دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و ... به کار مشغول می شوند ولی شاید بیشترین مراکزی که در آن داروسازان به ارائه خدمات مستقیم به مردم و بیماران می پردازند، داروخانه ها هستند.     
داروخانه محیطی درمانی برای ارائه خدمات دارویی از جمله عرضه داروها بر اساس نسخه، ارائه داروهای بدون نسخه مجاز و ارائه خدمات در مورد سایر کالاهای سلامت از قبیل مکمل ها، داروهای گیاهی و برخی از ملزومات پزشکی و محل مطمئنی برای تهیه اقلام آرایشی و بهداشتی است.
دکتر داروساز در دسترس ترین عضو کادر درمان در زنجیره درمان بوده که مراجعه کنندگان می توانند پاسخ پرسش های خود را درخصوص کلیه موضوعات مرتبط با دارو از وی جویا شوند. پزشکان نیز می توانند زمان تجویز نسخه در مورد عوارض و تداخلات دارویی و دوز دارو با داروساز داروخانه مشورت کنند.
باید توجه داشت که داروخانه زمانی می تواند به تحویل اقلام نسخه بیمار اقدام کند که داروساز در داروخانه حضور داشته باشد. از آنجایی که در داروخانه افراد مختلفی به کار مشغول هستند بنابراین لازم است در داروخانه دکتر داروساز را به درستی بشناسید تا بتوانید مشاوره صحیح دریافت نمائید.

برخی از نقشهای داروساز در داروخانه

• نظارت بر تهیه صحیح و نگهداری مناسب کالاهای سلامت 
  دکتر داروساز بر تهیه کلیه کالاهای سلامت ارائه شده در داروخانه اعم از دارو، مکمل، فراورده های گیاهی، ملزومات پزشکی و فراورده های آرایشی و بهداشتی از زنجیره قانونی تامین نظارت می کند. با خرید از داروخانه می توانید از تهیه فراورده های با اصالت مطمئن باشید. همچنین داروساز بر رعایت اصول صحیح  نگهداری و تاریخ تولید و انقضای فراورده های سلامت عرضه شده نیز نظارت می کند.  

• خواندن نسخه و بررسی صحت اقلام نسخه آماده شده
  دکتر داروساز پس از دریافت نسخه، اقلام دارویی و دستورات نوشته شده در نسخه را به دقت می خواند. همچنین نسخه آماده شده را از نظر صحیح بودن اقلام تحویلی و نیز تعداد داروها بررسی می کند.

• بررسی تداخلات دارویی احتمالی
  داروساز تداخلات احتمالی داروهای موجود در نسخه را مورد بررسی قرار می دهد. تداخلات می تواند در مورد مصرف همزمان داروها با هم، داروها با مواد غذایی و یا داروها با بیماری های دیگر ایجاد شود. بنابراین بیماران با ارائه لیست کاملی از داروهای مصرفی و بیماری های خود می توانند در این مورد از داروساز راهنمایی مناسب دریافت کنند.

• آموزش راه و زمان مناسب مصرف داروها
  داروساز دستور دارویی را که پزشک در نسخه نوشته است را بر روی دارو منتقل می کند و به بیمار در مورد آن توضیح می دهد. همچنین در مورد داروهای بیمار و زمان صحیح مصرف آنها (مانند شرایط مناسب مصرف برخی داروها با وعده غذایی و ....) به بیمار آموزش می دهد. در صورتی که دارویی شرایط نگهداری ویژه ای مانند یخچال نیاز داشته باشد این نکته نیز به بیمار گوشزد می شود. داروساز طریقه مصرف اشکال دارویی موجود در نسخه مانند اسپری های استنشاقی، انماها، داروهای قلمی، قطره های چشمی گوشی بینی و .... را برای بیمار توضیح می دهد. بیماران می توانند سوالات خود در مورد مصرف دارو را به راحتی با داروساز در میان بگذارند.     

• توصیه در مورد عوارض دارویی
  بیماران می توانند برای اطلاع از عوارض دارویی با داروساز مشورت کنند. داروساز می تواند اطلاعات کاملی در خصوص عارضه هر دارو و  راهکارهایی برای پیشگیری یا کاهش برخی از عارضه های دارویی را در اختیار قرار دهد. همچنین در صورت لزوم (بسته به عارضه ای که اتفاق افتاده است) ممکن است داروساز شما را برای بررسی بیشترجهت تغییر دوز یا دارو به پزشک ارجاع دهد.

• ساخت داروهای ترکیبی
  دکتر داروساز در برخی از داروخانه ها بر حسب نیاز بیماران مراجعه کننده، داروهای ترکیبی نسخه ها را نیز می سازند. لازم است که داروخانه برای ساخت داروهای ترکیبی محیط مناسب و اختصاصی مطابق با استانداردها را داشته باشد تا داروساز بتواند این داروها را بر اساس نسخه پزشک آماده نماید.

• تماس با پزشک معالج در صورت نیاز
  گاهی داروساز بر حسب نیاز و شرایط برای بررسی دقیق تر نسخه و شرایط بیمار با پزشک معالج تماس می گیرد . همانطور که در دریافت نسخه از داروخانه با آن برخورد کرده اید، به ازای هر نسخه مبلغی تحت عنوان 'تعرفه خدمات دارویی' یا 'حق فنی' نیز از بیمار دریافت می شود که بر اساس تعریفی که سازمان غذا و دارو ارائه کرده است این مبلغ جهت ارائه حداقل خدمات دارویی مطابق با استانداردهای جهانی شامل اطمینان از صحت داروهای ارائه شده، تطابق آنها با نسخه پزشک و همچنین ایجاد بستر تامین و نگهداری مناسب دارو در شرایط استاندارد می باشد و شامل خدمات مشاوره و دیگر خدمات نوین دارویی در داروخانه نیست.

•  ارائه خدمات دارویی به بیماران مراجعه کننده بدون نسخه
  وظیفه داروساز صرفا در عرضه داروهای موجود در نسخه خلاصه نمی شود. گاهی بیماران به دلیل ناخوشی های جزئی یا برای دریافت مشاوره در مورد مصرف مکمل ها به دکتر داروساز مراجعه می کنند.

در مورد این مراجعات، داروساز با گرفتن شرح حال دقیق از بیمار ممکن است به دو صورت تصمیم گیری نماید:

• با در نظر گرفتن شرح حال و شدت علایم، داروی بدون نسخه تحویل دهد.
•  بیمار را به یک پزشک برای بررسی دقیق تر ارجاع دهد

 دسترسی به دکتر داروساز خارج از داروخانه
علاوه بر مراجعه حضوری به داروخانه، بیماران می توانند با مرکز اطلاعات دارو پزشکی سیزده آبان به شماره 82101 و همچنین مرکز اطلاعات دارویی وزارت بهداشت با شماره 190 تماس برقرار کرده و کلیه سوالات دارویی خود در زمینه عوارض، تداخلات دارویی، کاربرد و روش مصرف آنها از داروسازان این مراکز مشاوره ای بپرسند.

تنظیم: سارا نعیمی
منبع: معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی تهران